Wpływ treningu fizycznego na strukturę i funkcję serca znany jest od ponad wieku. Jednak wciąż bardzo skromna jest wiedza w odniesieniu do osób kontynuujących karierę sportową w zaawansowanym wieku. Jak intensywny trening modeluje starzejące się serce? W jaki sposób modyfikuje jego budowę i czynność w zależności od typu wysiłku? Czy serce sportowca masters mieści się w klasycznych kardiologicznych normach? Jak zmienia się serce zawodnika w zaawansowanym wieku w porównaniu z nietrenującymi rówieśnikami? Czy rozpowszechniona wśród specjalistów hipoteza Morganrotha sprawdza się u długowiecznych sportowców? Oryginalną próbę odpowiedzi na te pytania przedstawiają nasi naukowcy, prof. Krzysztof Kusy i prof. Jacek Zieliński, wraz z kardiologami z Katedry Kardiologii i Farmakologii Klinicznej Collegium Medicum w Bydgoszczy.

Zawodnicy kategorii masters, bo o nich mowa, w toku wieloletniego treningu i zawodów poddawani są regularnie silnym bodźcom hemodynamicznym, związanym z przepływem krwi przez serce i duże naczynia krwionośne, którym towarzyszy nieuchronne starzenie się organizmu. W celu wyjaśnienia, jaki ma to wpływ na serce zaawansowanego wiekiem wyczynowego sportowca, naukowcy z Poznania i Bydgoszczy poddali wywiadowi i szczegółowym badaniom echokardiograficznym ponad 400 zawodników masters z 27 krajów, z których ponad 250 w wieku 35–85 lat zostało wyselekcjonowanych do dalszej analizy. Porównano dwie grupy – trenujących biegi sprinterskie i długodystansowe – charakteryzujące się odmiennymi wzorcami hemodynamicznego obciążenia mięśnia sercowego podczas wysiłku.

Chociaż większość badanych zawodników przekraczała normy populacyjne, to nie wykraczali oni poza tzw. "szarą strefę" (zakres wymiarów serca nie dający pewności diagnostycznej w rozróżnianiu między normą a dysfunkcją) i zachowali prawidłową funkcję serca. Dlatego u aktywnych sportowców masters należy spodziewać się raczej fizjologicznych adaptacji niż patologicznych nieprawidłowości. Tempo niekorzystnych zmian struktury i funkcji mięśnia sercowego z wiekiem było wolniejsze niż wykazywane w badaniach osób nietrenujących. Największym zaskoczeniem było podważenie hipotezy Morganrotha, która zakłada, że ćwiczenia siłowe i szybkościowo-siłowe zwiększają masę lewej komory poprzez znaczne pogrubienie ścian komór bez wpływu na wielkość jam (przerost koncentryczny), a ćwiczenia wytrzymałościowe powodują zrównoważone poszerzenie komór i zwiększenie grubości ich ścian (przerost ekscentryczny). Jednak u sprinterów masters dominowała normalna geometria serca, bez jakiegokolwiek przerostu, podczas gdy większość biegaczy długodystansowych wykazywała cechy przerostu koncentrycznego, w zasadzie typowego dla sportów siłowych. Praca pokazuje więc, że mechanizmy adaptacji serca sportowca do wysiłku w okresie starzenia nie są jeszcze wyjaśnione, a rewizji wymagają normy prawidłowej struktury i funkcji serca.

Z podsumowaniem tego interesującego projektu badawczego można zapoznać się w artykule "Aging athlete's heart: An echocardiographic evaluation of competitive sprint- versus endurance-trained master athletes", w listopadowym numerze renomowanego, specjalistycznego czasopisma Journal of the American Society of Echocardiography (IF=5.251, MEiN=200): link.