Czym jest bibliometria?

Terminem tym określa się zbiór metod matematycznych i statystycznych służących do analizy potencjału naukowego. Za twórcę bibliometrii uważa się Eugene`a Garfielda, założyciela Institute for Scientific Information w Filadelfii (ISI - później Thomson Reuters, obecnie Clarivate Analytics). Prace ISI skupiały się na opracowaniu rozbudowanych indeksów cytowań i zaowocowały opublikowaniem w 1963 roku pierwszego Science Citation Index. Science Citation Index przekształcił się w Web of Knowledge, a następnie w Web of Science.

W celu określenia i oceny potencjału naukowego stosuje się wskaźniki liczbowe (mierniki oceny aktywności naukowej) takie jak:

• liczba publikacji,
• liczba cytowań,
• indeks Hirscha,
• Impact Factor

Podstawowe bazy dostarczające informacji o cytowaniach artykułów opublikowanych w czasopismach naukowych:

 

Web of Science
Baza publikacji i cytowań na platformie Web of Science zawierająca indeksy:

• Science Citation Index Expanded - od 1945 roku,
• Social Sciences Citation Index - od 1956 roku,
• Arts & Humanities Citation Index - od 1975 roku,
• Conference Proceedings Citation Index - od 1990 roku,
• Book Citation Index– Science - od 2010 roku,
• Book Citation Index– Social Sciences & Humanities - od 2010 roku
• Emerging Sources Citation Index (ESCI) – od 2015

Baza Web of Science umożliwia analizę cytowań dorobku publikacyjnego poprzez wyszukanie wskaźników bibliometrycznych: liczby publikacji, liczby cytowań, indeksu Hirscha.

Najważniejsze narzędzia do oceny dorobku naukowego na platformie Web of Science: Journal Citation Report i InCites.

Scopus
Największa baza abstraktów i cytowań (Elsevier), pochodzących z recenzowanych źródeł (czasopisma, książki, materiały pokonferencyjne, patenty), wyposażona w narzędzia umożliwiające analizę danych o publikacjach naukowych. Oprócz podstawowych wskaźników bibliometrycznych tzn. liczby publikacji, liczby cytowań, indeksu Hirscha, wymienić należy wskaźniki oceny czasopism: CiteScore, SNIP, SJR.

 

Google Scholar
Google Scholar to wyszukiwarka naukowa przeszukująca wyselekcjonowane zasoby o charakterze naukowym (recenzowane książki, czasopisma, materiały konferencyjne, abstrakty, streszczenia czy sprawozdania), zawierająca dane o liczbie cytowań publikacji. Google Scholar Citations – narzędzie bazujące na danych z Google Scholar, które umożliwia autorowi założenie własnego profilu w celu sprawdzania własnych cytowań, czy indeksu Hirscha.

 

Narzędzia bibliometryczne (w bazie Web of Science):

 
• Journal Citation Reports - interdyscyplinarny ranking czasopism naukowych, publikowany corocznie przez frmę Clarivate Analytics (dawniej Thompson Reuters, a pierwotnie przez Institute for Scientific Information w Filadelfii) na platformie Web of Science. JCR w ramach corocznej edycji publikuje liczne wskaźniki cytowalności czasopism, wśród nich najbardziej znany Impact Factor.

• InCites – narzędzie służące do analizy dorobku naukowego instytucji badawczych na podstawie danych zawartych w Web of Sciences Core Collection (bazy Science Citation Index Expanded, Social Sciences Citation Index, Arts & Humanities Citation Index, Emerging Sources Citation Index) oraz Journal Citation Reports.

w bazie Scopus:

• SciVal - dodatkowe narzędzie Scopusa dolączone do krajowej licencji akademickiej od 2018 roku. Jest to narzędzie do analizy i wizualizacji danych o publikacjach naukowych z tysięcy instytucji badawczych, na podstawie publikacji indeksowanych w bazie Scopus. Daje szybki dostęp do danych, co pozwala analizować osiągnięcia naukowe i obserwować aktualne trendy w świecie nauki.

Wskaźniki bibliometryczne:

• Indeks Hirscha powstaje poprzez uszeregowanie artykułów wg liczby cytowań i wybranie pozycji artykułu, którego liczba cytowań jest większa lub równa jej liczbie porządkowej. H-index równy 10 oznacza więc, że autor ma 10 publikacji, z których każda cytowana była przynajmniej 10 razy.

• Impact Factor (JCR na platformie Web of Science) - wskaźnik cytowalności czasopism naukowych. Wskaźnik IF to iloraz liczby wszystkich cytowań artykułów z dwóch ostatnich lat do sumy artykułów opublikowanych w danym czasopiśmie w tych latach. Jest obliczany po zakończeniu roku i publikowany w połowie roku następnego.

• CiteScore (Scopus)– wskaźnik cytowalności czasopism naukowych, którego wartość określa średnią liczbę cytowań w danym roku, na podstawie artykułów opublikowanych w czasopiśmie w trzech ostatnich latach, podzielonych przez liczbę prac opublikowanych w tych trzech latach. Obliczany jest dla czasopisma jednorazowo po zakończeniu roku i publikowany w połowie roku następnego.

• SNIP (Source Normalized Impact per Paper) - znormalizowany współczynnik wpływu publikacji (w bazie Scopus), umożliwiający porównywanie czasopism z różnych dziedzin. Mierzy wpływ cytowania czasopisma w zależności od ogólnej liczby cytowań w dziedzinie, którą to czasopismo reprezentuje. Istotna jest ilość artykułów cytujących dane czasopismo w powiązaniu z ilością pozycji w wykazach wykorzystanej w artykułach literatury.

• SJR (SCImago Journal Rank), wskaźnik - miara prestiżu czasopisma (w bazie Scopus). W obliczaniu tego wskaźnika istotna jest dziedzina wiedzy, którą czasopismo reprezentuje i opinia (prestiż, reputacja) czasopisma cytującego, tzn. czasopismo przekazuje swój prestiż innemu czasopismu przez fakt cytowania go.